مقالات
تنظیم فرمان خودرو چیست؟
تنظیم فرمان خودرو یا میزان فرمان ماشین مکانیزمی است که موقعیت ستون فرمان خودرو را متناسب با نیازهای راننده کنترل می‌کند. بهترین راه برای داشتن کنترل بهتر بر روی خودرو این است که صندلی و فرمان را در موقعیت مناسب قرار دهید. برای بهینه‌سازی راحتی و ایمنی در حین رانندگی، همه خودروها دارای یک اهرم تنظیم فرمان هستند که فرمان را به سمت بالا، پایین، داخل و خارج حرکت می‌دهد. این کار، مشکلات زیادی مانند جراحت در تصادف، صدای تق‌تق به دلیل شل بودن فرمان، جدا شدن قطعات، فرسودگی بیش‌ازحد لاستیک را کاهش می‌دهد. در ادامه راه‌های تنظیم فرمان خودرو را بیان می‌کنیم.
تنظیم فرمان چیست؟
به‌صورت خیلی ساده محور چرخ‌های جلو که محل قرارگرفتن فرمان خودرو و همچنین درگیر کننده فرمان و چرخ‌های جلو است را تنظیم فرمان می‌گوییم و فاصله داخلی قسمت‌های جلو و عقب چرخ‌های جلو خودرو را شامل می‌شود.
هر ماشینی به مرور و با استفاده های مکرر آسیب و ایراد در جلوبندی را تجربه می کند. از اصلی ترین این آسیب ها، بهم خوردن زاویه چرخ ها است. وقتی زاویه فرمان خودرو بهم می خورد به این معنی است که خودرو به میزان فرمان نیاز دارد. در صورتی که ماشین در مسیری مستقیم حرکت کند، اما غربیلک فرمان به صورت متقارن در وسط قرار نداشته باشد، نشان می دهد که زاویه چرخ‌ها و میزان فرمان بهم خورده است. این مانند گاز خوردن بی دلیل خودرو، موردی است که باید حتما پیگیری شود.
همینطور می توانید مقاله “گاز نخوردن ماشین” را نیز مطالعه نمایید.
میزان کردن فرمان یا تنظیم کردن زاویه فرمان یکی از کار‌های تخصصی در تعمیرات خودرو است؛ اما همیشه قبل از تنظیم غربیلک فرمان، باید علت این عدم تعادل مشخص شود. در صورتی که علت را پیدا نکنید و صرفا میزان فرمان را انجام دهید، دوباره فرمان از تنظیم خارج می شود. در برخی خودرو ها سیستم بوق و کیسه‌های هوا با میزان فرمان ارتباط مستقیمی دارند.
در ویدیو زیر نحوه تنظیم فرمان توضیح داده شده است.
اهمیت میزان فرمان
میزان فرمان تاثیر بسیار مهمی در فرمان پذیری و کنترل اتومبیل مخصوصا در سرعت های بالا و جاده‌ها دارد و تنظیم نبودن فرمان باعث ساییدگی لاستیک‌های جلو اتومبیل در مدت کوتاه می‌شود. برای درک بهتر اهمیت میزان فرمان بهتر است بدانید میزان نبودن فرمان میتواند باعث واژگون شدن اتومبیل در سرعت بالا حتی در یک مسیر مستقیم بشود. در سرعتهای پایین نیز میزان نبودن فرمان باعث سفت شدن فرمان در هنگام پیچیدن و مقاومت در برابر برگرداندن فرمان بعد از پیچ های U شکل می‌شود. تاثیرات میزان نبودن فرمان در سرعتهای پایین در اتومبیلهایی که دارای هیدرولیک فرمان نیستند بسیار محسوس است، اما در خودرو های دارای فرمان هیدرولیک تشخیص میزان نبودن فرمان هنگام رانندگی نیاز به تجربه و حساسیت زیادی دارد.
نشانه‌های تنظیم نبودن فرمان خودرو
از نشانه‌های بارز نیاز به تنظیم فرمان ماشین، کشیدن فرمان است. کشیدن فرمان حالت‌های متفاوتی دارد از جمله این که فرمان ممکن است به چپ یا راست کشیده شود یا به حرکت به سمتی که فرمان به آن سمت چرخیده شده است، تمایل داشته باشد. هنگام گذر از جاده‌های خاکی با دست اندازهای زیاد، افتادن چرخ در جوی آب یا چاله عمیق و یا برخورد لاستیک خودرو به جدول‌های کنار کوچه و خیابان، باعث می‌شود فرمان خودرو از تنظیم خارج شده و به میزان (تنظیم) فرمان نیاز داشته باشد.
- کشیده‌شدن وسیله نقلیه به یک سمت
- لرزش فرمان
- سایش ناهموار تایر
- فرمان پس از چرخاندن به مرکز برنمی‌گردد
- فرمان بی‌دقت
کشیده‌شدن وسیله نقلیه به یک سمت
اگر هنگام رانندگی فرمان را صاف قرار دهید و ماشینتان به یک سمت کشیده شود، احتمالاً یک یا چند چرخ از چهارچرخ در یک راستا نیستند. پس از این که چرخ را به مرکز برگردانید، وسیله نقلیه باید بتواند برای مدتی مستقیم، بدون قرارگرفتن دستان شما بر روی فرمان، حرکت کند. این کار را در جاهایی که ممکن است برای خودتان یا دیگران خطراتی ایجاد شود، به‌هیچ‌وجه انجام ندهید.
لرزش فرمان
هر عدم تراز بودن لاستیک‌ها شدیدتر باشد، ممکن است لرزش فرمان شدیدتری احساس کنید. این اتفاق یک سواری بسیار سخت را ایجاد می‌کند و مشکلات زیادی دارد. درصورتی‌که لاستیک از تعادل خارج شده باشد یا از چرخ دور باشد، ممکن است این اتفاق بیفتد.
سایش ناهموار تایر
اگر به لاستیک‌ها نگاه کنید، باید پوشش آج آنها به یک اندازه باشد. برای مقایسه، میزان سایش لاستیک‌های سمت راست و چپ و بیرون و داخل هر لاستیک را بررسی کنید. اگر آج یک طرف تایرها نسبت به‌طرف دیگر ناهماهنگ باشد و میزان این ناهماهنگی خیلی زیاد باشد، باید هرچه زودتر مشکل را برطرف کنید. سایش ناهموار لاستیک میتواند به سیستم‌های دیگر خودرو از جمله هندلینگ آسیب برساند و باعث یک سواری ناایمن شود. لاستیک‌ها نیز نیاز به تعویض مکرر دارند.
فرمان پس از چرخاندن به مرکز برنمی‌گردد
پس از چرخش، فرمان باید به‌خودی‌خود به موقعیت مرکزی بازگردد. وسایل نقلیه به طور پیش‌فرض برای رانندگی مستقیم طراحی شده‌اند. اگر نیاز دارید که فرمان را به‌زور به مرکز برگردانید و فرمان خیلی سفت است، تراز بودن چرخ‌ها باید توسط مکانیک بررسی شود.
فرمان بی‌دقت
اگر خودرو به هدایت فرمان راننده پاسخ درست حسابی ندهد، ممکن است تراز چرخ‌ها مشکل داشته باشد. این اتفاق نه‌تنها آزاردهنده است، بلکه حتی میتواند در زمان انحراف ناگهانی بسیار خطرناک باشد.
انواع زوایای چرخ و ارتباط آن با تنظیم فرمان
برای شناخت بهتر تنظیم فرمان و مشکلات ناشی از تنظیم نبودن آن لازم است با انواع زاویه در چرخ خودرو آشنا شویم. باید بدانیم که زاویه‌ها تعیین می‌کنند که خودرو به چه سمتی حرکت کنند و هنگام حرکت فرمان به یک سمت خاص، این زاویه‌ها با محاسبات بسیار دقیق به خودرو توان جابه‌جاشدن می‌دهند. زوایایی که نشان‌دهندهٔ موقعیت چرخ هستند سه زاویهٔ کمبر، کستر و تئو هستند. این سه زاویه و حالت‌های مختلف آن را می‌توانید در تصویر زیر به طور کامل مشاهده کنید و در ادامه نیز با هر کدام بیشتر آشنا خواهیم شد.
زاویهٔ کمبر
زاویهٔ کمبر، زاویه‌ای است که با درنظرگرفتن دید از جلو به خودرو؛ حاصل از امتداد خط عمود بر سطح جاده و امتداد تایر مشاهده می‌شود. شاید به نظر کمی پیچیده بیاید؛ اما اصلاً این‌طور نیست، خیلی ساده می‌شود گفت درصورتی‌که تایرها کاملاً عمود بر روی سطح جاده باشند، زاویه کمبری وجود ندارد یا با زاویهٔ کمبر صفر مواجه هستیم. هنگامی که قسمت بالای تایر به سمت خارج خودرو منحرف شده باشد زاویهٔ کمبر مثبت خواهد بود و وقتی که قسمت بالای تایر به سمت داخل خودرو متمایل باشد زاویه کمبر منفی است. توجه کنید که برای تشخیص موارد ذکر شده باید از جلوی خودرو به تایرها نگاه کنیم.
زاویهٔ کمبر مثبت در هنگام نیاز به گذاشتن بار روی خودرو استفاده می‌شود، در این صورت زمانی که خودرو دارای بار کامل است زاویهٔ کمبر صفر می‌شود. زاویه کمبر منفی باعث بالارفتن کنترل ماشین در پیچ‌ها می‌شود و به همین دلیل و همچنین به خاطر داشتن جلوهٔ زیباتر، بیشتر مورداستفاده خودروهای اسپرت قرار می‌گیرد.
زاویهٔ کستر
زاویه‌ای است که امتداد محور فرمان با محور عمودی تایر می‌سازد. زمانی که امتداد محور فرمان در قسمت بالایی تایر به سمت عقب خودرو منحرف باشد؛ کستر مثبت اتفاق افتاده است و وقتی که امتداد محور فرمان در قسمت بالایی تایر به سمت جلو خودرو منحرف باشد کستر منفی اتفاق افتاده و درصورتی‌که منطبق بر خط قائم باشد زاویهٔ کستر صفر است.
در چرخ‌های جلو از کستر مثبت به‌اندازه حداکثر ۱۴ درجه استفاده می‌شود که کمک می‌کند گیجی فرمان به حداقل برسد و باعث پایداری بهتر و تسهیل برگشت پذیری فرمان می‌شود.
زاویه تو
برای تشخیص زاویهٔ تو باید از نمای بالا به خودرو نگاه کنیم. درصورتی‌که قسمت جلویی تایرها به سمت داخل خودرو متمایل شوند این حالت را Toe in یا همگرایی می‌گویند و اگر جلوی تایرها سمت خارج خودرو منحرف شوند،Toe out یا واگرایی اتفاق افتاده است.
نحوه تنظیم فرمان یا هم‌تراز کردن چرخ ها
همان طور که اشاره کردیم حداقل سالی یک بار به میزان فرمان نیاز است. در صورتی که از جاده های خاکی با دست انداز های زیاد عبور کرده اید یا چرخ ماشین در جوی آب یا چاله عمیق افتاده است و یا لاستیک اتومبیل به جدول های کنار کوچه و خیابان برخورد کرده باشد، این نیاز بیش از یک بار در سال خواهد بود. میزان فرمان زدن یا تنظیم هم‌ترازی چرخ ها در کارگاه های جلوبندی سازی خودرو با استفاده از دستگاه های مخصوص انجام می شود. اساسا کار دستگاه میزان فرمان اندازه‌گیری TOE IN – TOE OUT یا دهانه چرخ، اندازه‌گیری CAMBER یا سر چرخ، اندازه‌گیری CASTER یا جلو و عقب بودن چرخ ها نسبت به یکدیگر و نهایتا تنظیم غربیلک فرمان ماشین است.
تنظیم غربیلک فرمان
تنظیم غربیلک فرمان نیز در میزان بودن آن نقش حیاتی داشته و لذا به هنگام تنظیم فرمان باید نهایت دقت را به آن داشت.
دستگاه میزان فرمان با استفاده از سنسورهای موجود اندازه‌گیری‌های لازم را انجام داده و پس از آنالیز و تحلیل اطلاعات اندازه‌گیری‌شده، توصیه‌های لازم را به کاربر ارائه می‌دهد. پس از اعمال توصیه‌های فوق بر روی خودرو، اندازه‌گیری‌ها مجددا انجام می‌شود.
در نهایت ذکر این نکته ضروری است که برخی اوقات تصور بر میزان نبودن فرمان است. در حالی که شاید مشکل از باد لاستیک‌ها باشد؛ لذا قبل از مراجعه به تنظیم فرمان، باد لاستیک‌ها را نیز کنترل کنید تا از انجام هزینه‌های غیرضروری جلوگیری شود.
تنوع در دستگاه های میزان فرمان بسیار زیاد است. به هر حال شما باید به تعمیرگاهی مراجعه کنید که نسبت به آن شناخت کافی دارید و می توانید به گفته های تعمیرکار کاملا اعتماد کنید. معمولا دستگاه های میزان فرمان زاویه های مختلفی از ماشین را اندازه گیری و تنظیم می کنند. با اجرای این تنظیمات بیشینه کردن عمر تایر و سیستم تعلیق خودرو و نیز حرکت مستقیم خودرو در هنگام رانندگی در یک جاده مستقیم و صاف میسر می شود. پیش از خرید طرح ترافیک روزانه حتما مشکلات فنی خودروی خود از این دست را پیگیری نمایید.